علی بگماز؛ فعال ستاد حکمرانی مردمی استان کردستان
مردمی‌سازی در لغت به معنی عمل یا فرایند عمومی شدن یا انجام چیزی توسط عموم مردم است. در مردمی‌سازی عموم مردم درگیر دخالت، تصمیم‌گیری و مشارکت در فرایندهای شناخته شده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و سیاسی جامعه میشوند برهمین اساس مردمی‌سازی با مشارکت تشدید یافته مردمی قرابت معنایی بیشتری دارد. مردمی‌سازی با رفتار آ گاهانه، خواست جمعی، پذیر ش جمعی، انتخاب و وجود نیازهای مردم اهمیت دارند. آنچه در یک فرایند مردمی‌سازی موفق مهم است احساس نیاز برای حل یک مشکل، شناخت آن مشکل و احساس نیاز به همکاری گروهی با توجه به میزان دانش و توانمندی افراد و شناخت آنان از توانایی‌ها و امکانات موجود و حداکثر استفاده از آنهاست. اگرشناسایی نیاز مردم در سطح محلی توسط خود آنان به اقدام محلی بیانجامد منجر به مردمی‌سازی محلی برای برآورده شدن نیاز می‌گردد در عین حال که ممکن است نیاز منجر به تقاضا یا مطالبه شود اما مشارکتی را به وجود نیاورد. مردمی‌سازی دلالت بر بالابردن نقش مردم در تمامی عرصه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی دارد که به همراه آن مردم بتوانند در فرایندهای تصمیم‌سازی، اجرا و نظارت دخالت و مشارکت فعالی داشته باشند.
مردمی‌سازی حکمرانی را باید موج جدیدی از فرایندهای مشارکت در حکمرانی تعریف کرد. مردمی‌سازی حکمرانی پشتوانه جدیدی از حکومت دموکراتیک است که در آن مدیریت عمومی و بوروکراسی سنتی دولت محور جای خود را به مدیریت مشارکتی و مرد م محور می‌دهد اگر مردم بدانند که فرصت‌هایی برای مشارکت مؤثر در تصمیم‌گیری وجود دارد معتقد خواهند شد که مشارکت در امور عمومی کاری ارزشمند است و بنابراین فعالانه مشارکت خواهند کرد، اما اگر حاشیه‌ای شوند و در انزوا قرار گیرند احتمالا دلیل مناسبی برای مشارکت در فرایندهای تصمیم‌گیری نخواهند داشت. در واقع، مردمی‌سازی حکمرانی بر جریانی از مشارکت فعال شهروندان در همه حوزه‌های عمومی و حاکمیتی قرار دارد. مشارکت در مردمی‌سازی حکمرانی مستقیم است؛ بدین معنی که هرگونه تصمیم‌گیری، اجراء و نظارت در هرگونه پروژه توسعه‌ای به مشارکت مستقیم مردم و فرایندهای مرتبط سیاستگذاری صورت می‌گیرد که این موضوع از سطح محلی تا سطح ملی براحتی امکانپذیر است. از این رو در مردمی‌سازی حکمرانی نقش نهادهای غیردولتی و مردمی بسیار تعیین کننده است.
در ایران اسلامی با پیروزی انقلاب، نقش مردم در عرصه‌های جهادی و مدیریتی و سیاسی و فرهنگی تثبیت شد و چنانکه در بین آرمان‌های انقلاب اسلامی تأثیرگذاری مردم در تعیین سرنوشت سیاسی جامعه از موارد مهم و قابل توجه است. با نگاه به دهه‌های اول انقلاب متوجه می‌شویم که ارتباط تنگاتنگی بین نهادهای مردمی و حاکمیت وجود دارد و دوگانه‌سازی دولت و مردم به معنای امروزی مشهود نیست .دوگانه‌سازی یعنی نقش تماشاگرانه مردم و تعیین کننده دولت و از عوارض آن مشکلات کنونی جامعه در عدم وجود اراده جدی برای حل مشکلات عامه از سمت دولت می‌باشد و مردم با وجود دوگانه‌سازی بجای مطالبه‌گری و تعیین راه‌های برون‌رفت از مشکلات صرفا به نقادان عملکرد دولتمردان و ناسازگاران این صحنه مبدل میشوند. اما در این راستا لزوم بازگشت سنت‌های مردمی نهادکه از اهداف متعالی بنیان‌گذار کبیر انقلاب امام خمینی (ره) بوده است کاملا حس می‌شود. برای مثال جهاد سازندگی که با شعار رسیدگی به مناطق محروم و دور افتاده در ایران تأسیس شد اوایل انقلاب که متشکل از گروه‌های مردمی و دولتی در کنار هم بودند و در هر زمینه‌ای که نیاز به کار فرهنگی جهادی اقتصادی دفاعی بود ورود می‌کردند و به رفع خلاء‌های موجود می‌پرداختند و در این راستا دولت و مردم خود را جدای از هم نمی‌دیدند و در یک راستا به دور از دوگانه‌سازی به تحقق اهداف پرداختند. اما با ادغام جهاد سازندگی در نهادهای دولتی عملا این نهاد مردمی به معنای واقعی کارکرد خود را از دست داد و مردم تماشاگرانه به امید حل مشکلات توسط وزارت جهاد در یک سمت نشستند و نقش اساسی خود را از دست دادند و بر آورد آن کاهش کارایی نهاد جهاد سازندگی، دوگانه‌سازی، افزایش انتظارات و بهره‌وری کم بود. از همین روی مشاهده می‌شود که از ابتدای انقلاب در ایران رویکرد حکمرانی بر مردمی‌سازی و استفاده از ظرفیت‌های خود مردم بود. کار را به خود مردم سپردن، جلوگیری از هرگونه دخالت بیجا و مانع مشارکت، به همراه ظرفیت‌سازی‌های جدید برای بهره‌گیری از مشارکت‌های مردمی در فرایند حکمرانی مردمی یا مردمی‌سازی حکمرانی نقشی بسیار اساسی و تعیین کننده دارد. اگر هر جامعه را دارای رکن سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بنامیم در تمامی این عرصه‌ها، تاثیرگذاری و حضور مردم قابل تعریف است. مردم در رکن سیاسی جامعه با نقش‌آفرینی در انتخاب مسئولین و همچنین رد یا تأیید تصمیمات کلان همچون قانون اساسی با حضور در انتخابات، در اداره کشور مشارکت دارند. از دیگر نقش‌آفرینی‌های مردم در عرصه سیاست، حضور در راهپیمایی‌ها و تظاهرات است که چهره سیاسی مطلوبی از کشور در دنیا ترسیم می‌کند. در رکن اجتماعی جامعه، مردم به عنوان کمک رسان و در قالب گروه‌ها و تشکل‌های مردمی، به حاکمیت و سایر مردم در حل مشکلاتشان کمک می‌کنند. نقش دیگر مردم در رکن اجتماعی جامعه به عنوان ناظر است؛ نظارت مردم بر نهادهای حاکمیتی و دولتی جهت بهبود خدمت رسانی، نظارت مردم بر بنگاه‌های اقتصادی جهت جلوگیری از فساد و گران‌فروشی، نظارت مردم بر مردم که در اسلام تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطر ح می‌شود، از جمله مصادیق حضور و مشارکت مردم در رکن اجتماعی جامعه است که جایگزین دیگری ندارد. در رکن فرهنگی جامعه، مردم به عنوان مروج فرهنگ ایرانی و اسلامی می‌توانند مشارکت داشته باشند. با اینکه نهادهایی جهت انجام این مهم وجود دارد اما تجربه این نهادها نشان داده است که تا زمانی که مردم از دل جامعه برنخیزند و به فرهنگ صحیح روی نیاورده و آن را ترویج نکنند، افزایش بودجه این نهادها تأثیر قابل توجهی در فرهنگ‌سازی نخواهد داشت. لذا مردم به عنوان عامل مهمی که می‌توانند با سبک زندگی خود و حضور در گروه‌های مختلف، مروج فرهنگ باشند مطرح میشوند. در رکن اقتصادی جامعه نیز، حضور مردم می‌تواند به عنوان تولید کننده، سرمایه‌گذار و مصرف کننده مؤثر واقع شود. مرد م و گروه‌های مردمی به عنوان تولیدکننده در قالب‌های مختلف می‌توانند حضور پیدا کرده و به این شکل در اقتصاد کشور نقش داشته باشند؛ در واقع گروه‌های مردمی با اطلاع از نیازهای کشور می‌توانند در کارگاه‌های کوچک و بزرگ، در این زمینه تولید داشته باشند. همچنین مردم می‌توانند به عنوان سرمایه‌گذار، به جای سرمایه‌گذاری در بانک در پروژه‌های بزرگ و ملی سرمایه‌گذاری کنند تا علاوه بر سوددهی، نیاز حاکمیت به منابع مالی را کاهش دهند. مردم به عنوان مصرف کننده نیز با استفاده از الگوی مصرف صحیح می‌توانند به کاهش مصرف در کشور کمک کنند. بنابراین مشاهده می‌شود که مردمی‌سازی حکمرانی با حضور و مشارکت پررنگ مردم و ارتباط و پیوند بین نهادهای مردمی در نهادهای حاکمیتی منعکس می‌شود. بنابراین ضروری است که موانع مردمی‌سازی حکمرانی برداشته شود. سیاست‌های اقتصاد نئولیبرالی که بعد از دولت سازندگی مطرح شد؛ بیشتر خصوصی‌سازی را نهادینه کرد تا مردمی‌سازی؛ این موضوع سبب شد که اغلب مردم و نهاهای مردمی نظیر تعاونی‌ها رشد قابل توجهی نداشته باشند و اساسا تشدید روند فرایند پولی شدن اقتصاد وکاهش نقش و مشارکت مردم عملا مردمی‌سازی را با خلاء بسیار جدی مواجه کرد که ضروری است این مهم بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.