2️⃣ قسمت دوم
🔻 *جنگ، جنگ آوارگان است؛ جنگ ارادهها*
✍️ جنگ امروز نه جنگ تکنولوژی (که البته جنگ تکنولوژیک هم هست) و نه جنگ نظامی (که البته نظامی هم هست) و نه امنیتی است (که البته امنیتی هم هست). به تعبیر دقیق رهبر معظم انقلاب در رابطه با اوضاع منطقه از همین رو است: “معلوم است که قدرت سلطهگر به آسانی و بزودی تسلیم نمیشود و عقب نمینشیند. این مبارزه باید استمرار پیدا کند تا یک ملت بتواند جایگاه خود را مستحکم کند؛ شما امروز در حال ادامهی این مبارزهاید. این مبارزه همیشه در میدان جنگ نیست؛ *اما همیشه در میدان ظرفیتهای انسانی است؛ همیشه در میدان اراده هاست. ارادهی ملت وقتی بر ادامهی راه استقلال و عزت باشد، پیش خواهد رفت؛* این اتفاقی است که در ایران افتاد.” (حضرت آیتالله خامنهای ۱۳۸۶/۰۸/۰۹)
ایشان بارها با تعابیر مختلف این بیان را دارند که صحنه باید متفاوت درک شود…صحنه یک عرصه نظامی بین دو نیرو نظامی در منطقه نیست بلکه ایشان صحنه را درگیری دو ملت و دو امت و دو اندیشه و *دو اراده* در تقابل با یکدیگر درک میکنند.
۸ سال دفاع مقدس در تاریخ سیاسی ما نیز همین درس را به ما میدهد. در ۸ سال جنگ مطلقا، *مطلقا برتری نداشتیم.*
ما برتری تکنولوژیک نداشتیم؛ ما برتری امنیتی نداشتیم؛ برتری نظامی هم نداشتیم و حتی برتری مالی نیز نداشتیم. ملت ایران فقط در یک حوزه برتری داشتند و *آن هم اراده بر حفظ نظام* و آن هم نشات گرفته از همبستگی اجتماعی تنگاتنگی بود که حول اندیشه مردمسالاری حضرت امام برای مردم ایران رقم خورده بود.
💠 تاکید خداوند متعال در قرآن کریم نیز از همین جهت میباشد: «إنّ الّذینَ قالُوا رَبُّنُا اللَّه *ثُمَّ استَقامُوا* تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ المَلائِکَه ألَّا تَخافُوا وَ لا تَحزَنُوا وَ أبشِرُوا بِالجَنَّهِ الَّتی کُنتُم تُوعَدونَ» (آیه ۳۰/سوره فصّلت)
*استقامت و اراده بر حفظ ایمان لازمه مومن بودن است.* ماندن در حریم امن الهی نیازمند استقامت است و سابقا عرض کردیم یکی از مهم ترین مسیر ها برای تحقق این استقامت را خداوند متعال متصل می داند با ارتباط و صبر دسته جمعی «يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ *ٱصبِرُواْ وَ صَابِرُواْ وَرَابِطُواْ* وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُم تُفلِحُونَ» (آل عمران: ۲۰۰) لکن *هر رابطهای در اجتماع زمینهای میخواهد* و لذا مشاهده میشود که زمینههای ارتباطی در اسلام بیش از هر یک از ادیان دیگر است. این زمینههای ارتباطی
🔹گاه از جنس *اعمال عبادی* (مانند: نماز جماعت، نماز جمعه و اعمال مذهبی گروهی نظیر ادعیه و مراسمات ذکر و…) است
🔹و گاه *فرهنگی* (مانند: اصل صله رحم، رسیدگی به همسایه، معاشرت بین مومنین، پایگاهسازی اجتماعی مساجد و…)
🔹و گاه از جنس *اقتصادی* است (مانند: انفاقات، خمس، زکات، قرض، تعاون و…)
فعال نمودن هر یک از این بسترها موجب همبستگی بیشتر جامعه اسلامی شده و زمینه صبر دسته جمعی برای آحاد مسلمین جامعه فراهم میشود.
اما شاید یکی از پر تکرارترین دستورات در زمینههای ذکر شده دستور به ایجاد بسترهای اقتصادی حمایتی بین مومنین است.
این موضوع را میتوان از دستورات متعدد خداوند متعال در قرآن حول انفاق و حمایتهای جمعی اقتصادی و… و از دستورات معصومین علیهمالسلام در جای جای روایات مشاهده کرد.
⁉️ *اما چرا به این زمینه به این میزان پرداخته شده؟*
برای همبستگی اجتماعی بین مردمان یک جامعه کمتر مقولهای به اندازه ارتباط اقتصادی سالم بین اعضای جامعه موجب گره خوردن انسانها با هم میشود. اساسا ارتباط اقتصادی و حمایت اقتصادی انسانها از یکدیگر *موجب نیازمند شدن انسانها به هم* و تامین نیازها از یکدیگر میشود.
در این راستا اندیشمندان مختلفی به ابعاد اجتماعی ارتباط اقتصادی بین انسانهای یک جامعه پرداختهاند.
▪️ *همبستگی ارگانیکی، امیل دورکیم*
به طور مثال امیل دورکیم در کتاب تقسیم کار اجتماعی بیان میکند:
“در جوامع پیچیدهتر، تقسیم کار باعث میشود که افراد نقشهای تخصصی داشته باشند و این تخصصها باعث ایجاد وابستگی متقابل میشود. به عبارت دیگر، افراد برای انجام وظایف خود نیازمند یکدیگر هستند و *این وابستگی متقابل موجب ایجاد همبستگی جدیدی میشود* که بر اساس تفاوتها و تخصصها استوار است.”
اگر چه منظور دورکیم در این جا به صورت خاص قهری بودن شکلگیری روابط اجتماعی در تعاملات اقتصادی است اما به خوبی نشان میدهد یکی از زمینههای گره خوردن جوامع مختلف ارتباط گرفتنهای اقتصادی با یکدیگر است.
⬅️ همچنین *ماکس وبر نیز در کتاب اقتصاد و جامعه* خود، به همین مفهوم میپردازد. البته همانطور که پیشتر عرض کردیم وبر نیز اقتصاد را تنها عامل همبستگی اجتماعی نمیداند و بلکه میگوید *فرهنگ، ایدئولوژیها، و هویتهای اجتماعی* نیز نقش اساسی دارند. اما در عین حال *اقتصاد را عامل بسیار پررنگی* در شکلدهی این روابط بیان میکند. او میگوید هویتهایی که حول روابط اقتصادی شکل میگیرد میتوانند بر بسیاری از روابط اجتماعی افراد جامعه اثرگذار باشد، این هویتها میتوانند *همبستگیهای اجتماعی را تقویت کنند* ، بهویژه زمانی که افراد با فرهنگهای مشابه یا ایدئولوژیهای همراستا در تعامل هستند.
در واقع به زعم وبر *جوامعی که فرهنگ مشابه و ایدئولوژی یکسانی دارند* (مانند مسلمانان مستقر در خاورمیانه با تفکر مقاومت) اگر در بین جوامع خود روابط اقتصادی را شروع کنند، همبستگی اجتماعی آنان *گسستناپذیر* میشود.
💠 *زمینهسازی اقتصادی برای همبستگی اجتماعی در صدر اسلام*
اگر نگاهی به تاریخ صدر اسلام نیز بیاندازیم متوجه میشویم که اساسا یکی از شرایطی که حضرت رسولالله (ص) برای پیوند هر چه بیشتر بین مومنین ایجاد میکنند ایجاد شرایط اقتصادی مشترک است.
شاید *پررنگ ترین* واقعهای که بتوان در موضوع به آن اشاره کرد دستور به *عقد اخوت بین مهاجرین و انصار* پس از هجرت پیامبر و همراهان ایشان به مدینه بود. پس از دستور پیامبر به ایجاد عقد اخوت بنا شد *انصار زندگی خودشان را* با مهاجرینی که همه زندگی خود را برای اسلام رها کردند و پشت سر گذاشتند، به دو نیم تقسیم کرده و *به اشتراک بگذارند* یعنی هر مهاجر در منزل یکی از انصار جای گزیند و با هم کسب و کار مشترک داشته باشند و با هم زندگی را سر کنند تا جایی که در کتاب تاریخ المدینه آمده است:
…فكانوا يكفونهم المؤنة ويقاسمونهم التمر، حتى إن كان أحدهم ليكون له المرأتان فيخير أخاه المهاجر في إحداهما…
در واقع زندگی مشترک در تعالیم اسلامی یعنی مشترک به معنای حقیقی؛ یعنی *تقسیم دارایی و تقسیم منافع*
⚠️ *حال ما مردمانی هستیم که در این برهه از تاریخ ایستادهایم*
در شرایطی به سر میبریم که *مسلمانان شیعه* حول محور مقاومت به خاطر مبارزه با استکبار اموال و اراضی خود را رها کردهاند و به ما *پناه آوردهاند* اگر رسول خدا در بین ما بود چه دستوری را بر ما فرض میدانست؟ چه کاری را بر ما واجب میکرد؟
❇️ در قسمت بعدی حداکثر و حداقلهای پیدایش زمینههای اقتصادی را برسی خواهیم کرد
✍️ محمدعلی غفوریان
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.